(Rozumne Gatunki)
Postacie fabuły BIONICLE należą do różnych Rozumnych Gatunków i posiadają własną kulturę oraz zdolność porozumiewania się z innymi gatunkami, w przeciwieństwie do Rahi lub Stworzeń.
Spherus Magna
Ciała większości gatunków Spherus Magna w większości składają się z części organicznych, ale mają rożne mechaniczne implanty zwiększające ich sprawność. Poniżej znajduje się lista rozumnych gatunków, które zamieszkiwały Spherus Magna i Bara Magna po Rozpadzie. Po rekonstrukcji planety, ponownie na niej zamieszkały.
Agori
Główni mieszkańcy planety. Po Rozpadzie stworzyli własną kulturę, spory rozwiązując dzięki Meczom Areny i w ten sposób zdobywali zapasy drogą pokojową.
Glatorianie
Wojownicy ze Spherus Magna, byli podstawą armii w Wojny o Rdzeń. Na Bara Magna to oni brali udział w walkach na arenie, reprezentując interesy swoich wiosek.
Łowcy Kości
Rasa nomadów zamieszkujących pustynię Bara Magna, daleko spokrewnieni z Agori Skały. Niektórzy z nich posiadają podwójne powieki, będące specjalnymi implantami, by chronić swoje oczy przed słońcem.
Skrallowie
Brutalna i dzikia rasa, która dawniej zamieszkiwała w górach Bota Magna. Rozpad oddzielił ich od ojczyzny i przenieśli się do północnej części Czarnych Szczytów. Po ataku Baterra, Skrallowie przenieśli się do zamieszkałych terenów Bara Magna, gdzie zajęli wioskę Roxtus. Rasa Skrallów dzieli się na różne klasy, w tym klasę przywódców oraz klasę wojowników. Skrallowie są silniejsi i zwinniejsi niż inni mieszkańcy Bara Magna.
Wielkie Istoty
Rasa istot kochających kreację, dawni władcy Spherus Magna, odpowiedzialni za stworzenie Wszechświata Matoran. Po Rozpadzie znaczna ich większość odeszła, poszukując schronienia gdzie indziej.
Władcy Żywiołów
Grupa istot obdarzonych przez Wielkie Istoty Mocami Żywiołów do pomocy w zarządzaniu Spherus Magna. Władcy doprowadzili do wybuchu Wojny o Rdzeń, po Rozpadzie wszyscy zostali uwięzieni, ale udało im się uwolnić i nadal toczą swój bój.
Wszechświat Matoran
Poniżej znajduje się lista głównych rozumnych gatunków zamieszkujących Wszechświat Matoran. Początkowo, gatunki te opierały się na sztucznej inteligencji i były ukierunkowane na wykonywanie konkretnych zadań, ale ukryta we wszechświecie Wielka Istota była odpowiedzialna za ich rozwój i stworzenie prawdziwej kultury. Wszystkie te gatunki przeniosły się na Spherus Magna, lub zginęły, podczas zniszczenia Wszechświata w Bitwy o Bara Magna.
Matoranie
Główni mieszkańcy Wszechświata Matoran, niezbędni do utrzymania Wielkiego Ducha Mata Nui przy życiu i zdrowiu. Zajmowali się różnymi zawodami i rozwinęły złożone Społeczeństwo oraz kulturę. Ich ciała w większości są mechaniczne, ale posiadają trochę części organicznych. Rozmawiają zaprogramowanym językiem używanym przez Wielkie Istoty. Każdy Matoranin posiada nieaktywne moce żywiołów i pozbawioną mocy maskę Kanohi. Byli wzorowani na Agori.
Toa
Główni obrońcy Wszechświata Matoran i podgatunek Matoran. Powstają, gdy Matoranin przejdzie odpowiednią transformację. Posiadają wielkie zasoby mocy żywiołów, których używają do realizowania swoich zdaniach. Mogą używać Kanohi i korzystać z ich mocy. Wśród Toa również istnieją podgatunki, jak Toa Nuva i Toa Hordika. Byli wzorowani na Glatorianach i Władcach Żywiołów.
Turaga
Mądrzy przywódcy Matoran, finałowe stadium cyklu życiowego Matoranina. Turaga powstają, gdy Toa dobrowolnie poświęcą swoją moc. Mogą używać w ograniczonym stopniu mocy żywiołu i Kanohi. Są słabsi w porównaniu do Toa i Matoran.
Makuta
Gatunek, który wyewoluował z biomechanicznych istot w energię zwaną Antidermis. Posiadają moc Cienia oraz 42 inne, a także mogą tworzyć Rahkshi. Noszą maski Kanohi. Niemal wszyscy Makuta są źli i pełni pychy, uznając się za wyższy gatunek i odrzuciwszy wewnętrzne Światło. Obecnie, żyje tylko jeden z nich.
Skakdi
Pełna przemocy rasa z Zakazu. Każdy z nich posiada ostre zęby i pazury oraz organiczny kręgosłup przyczepiony do głowy. Posiadają moce żywiołów, wzroków i dodatkowe zdolności. Niemal nieustannie walczą między sobą, w wyniku nieudanego eksperymentu Makuty Spiriaha.
Vortixx
Mieszkańcy przemysłowej Xii. Rasą władają kobiety, a mężczyźni wykonują niebezpieczne prace. Istnieje wśród nich specjalny zwyczaj - każdy Vortixx musi odbyć niebezpieczną wspinaczkę na żywą Górę, w celu zdobycia szansy na lepszą pracę. Cenią zdrady i porzucanie przyjaciół bardziej niż lojalność i pracę zespołową. Są wysocy i smukli, a także często inteligentni i manipulatorscy.
Zyglaki
Będąc niechcianym produktem pobocznym stworzenia Krana, Zyglaki zostały odtrącone przez Wielkie Istoty i inne rasy, więc teraz zamieszkują ciemne, straszne części Wszechświata, pałając nienawiścią do wszystkich jego mieszkańców. Są inteligentne i silniejsze od Toa, mogą oddychać pod wodą. Są także odporne na moce żywiołów Toa i roznoszą chorobę rozkładającą Protodermis.
Alternatywne Wymiary
Kestora
Rasa rozumnych istot z kieszonkowego wymiaru. Niektórzy z nich istnieją w głównym wszechświecie, wewnątrz Czerwonej Gwiazdy. Noszą kolory fioletowy, czarny lub oba. W kieszonkowym wymiarze wdały się w konflikt ze Stworzeniami Budującymi Miasto i wybiły niemal wszystkich przedstawicieli tej rasy, pozostawiając przy życiu tylko jednego osobnika.
Stworzenia Budujące Miasto
Podobne do Rahi istoty mieszkające w kieszonkowym wymiarze. Są wysokie na sześć metrów, żywią się specjalnymi owocami. Są przyjazne, a swoich ogromnych pazurów używają tylko do obrony. Zbudowały także wielkie miasto ze srebrnymi i kryształowymi wieżami, gdzie żyły przez bardzo długi czas. Niestety, grupa Kestora zaatakowała i przejęła miasto, pozostawiając przy życiu tylko jednego mieszkańca.